Burak cukrowy – pochodzenie i zastosowanie

Burak cukrowy to warzywo należące do szerokiej rodziny kosmowatych, w której spotkamy także popularną botwinkę czy buraka ćwikłowego. Buraki są zasobne w cenne składniki odżywcze, zawierają dużą ilość wolnych cukrów, antyoksydantów, a nawet wody! Z tego względu warto regularnie włączać je do diety. Z kolei buraki cukrowe stanowią przede wszystkim surowiec uprawny, wykorzystywany do produkcji cukru spożywczego, a także paszy dla zwierząt.

Burak cukrowy – co to za warzywo?

Buraki znamy nie od dziś! Powszechnie spożywane są buraki ćwikłowe. Buraki cukrowe, jak sama nazwa wskazuje, stanowią surowiec do produkcji cukru. Do tej samej rodziny należy także burak pastewny uprawiany na paszę. Wszystkie wyżej wymienione stanowią odmiany buraka zwyczajnego.

Buraki ogółem zaliczane są do rodziny komosowatych lub rzadziej szarłatowatych. Charakteryzują się one intensywnie czerwoną barwą np. burak ćwikłowy i kulistą bulwą, która rośnie w ziemi. To właśnie ona stanowi najważniejszym elementem buraka. Ważne są także liście wyrastające ponad powierzchnię. Są one wykorzystywane i spożywane przez ludzi (np. burak liściowy – tzw. “botwinka”) i zwierzęta (burak pastewny).

Pochodzenie buraka cukrowego

Burak to przede wszystkim roślina uprawna. Jak wskazują dane źródłowe, przodkiem polskich buraków, w tym buraka cukrowego, był burak dziki, którego do dzisiaj spotkać możemy na terenach Bliskiego Wschodu, na południu Europy czy w Indiach.

O tym, że burak cukrowy stanowi doskonały surowiec do produkcji cukru przekonał się Andreas Sigismund Marggraf, który już w połowie XVIII wieku odkrył, że to warzywo jest szczególnie bogate w sacharozę, czyli potocznie mówiąc, cukier spożywczy. Do produkcji cukru z buraków cukrowych na terenie Polski doszło w 1801 roku, kiedy to Franz Karl Achard rozpoczął pierwszą fabrykę cukru buraczanego. W tamtych czasach była ona zlokalizowana na Śląsku.

Po dziś dzień buraki cukrowe na całym świecie stanowią surowiec do produkcji cukru. Już na początku XIX wieku, kiedy to ruszyła produkcja w Polsce, zainicjowano ją także w Rosji czy Francji. To właśnie Napoleon w ogromnym stopniu wpłynął na rozwój przemysłu cukierniczego. Jego polityka miała na celu wspieranie produkcji cukru buraczanego, co przyczyniło się do zmniejszenia udziału cukru trzcinowego i pozwoliło Europie uniezależnić się od cukru importowanego z kolonii np. Indii.

Skład chemiczny buraka cukrowego

Jak wskazują biolodzy, na skład chemiczny buraków ogółem wpływa wiele czynników w tym przede wszystkim czynniki takie jak:

• pochodzenie,
• warunki uprawy,
• okres uprawy (czynniki pogodowe i klimatyczne takie jak np. opady deszczu czy temperatura powietrza),
• intensywność nawożenia azotem,
• poziom dojrzałości owoców.

W przypadku buraków cukrowych znaczenie ma także poziom zachwaszczania plantacji warzyw.

Buraki cukrowe są źródłem licznych składników odżywczych. Zawierają one białko, wodę, błonnik pokarmowy, niewielkie ilości tłuszczów, a także składniki mineralne takie jak fosfor, potas, magnez, sód i wapń. Jednakże niewątpliwie najważniejszym składnikiem buraków cukrowych jest sacharoza, czyli połączenie dwóch węglowodanów prostych – glukozy i fruktozy. Składnik ten stanowi od 17 do 20% masy bulwy.

Właściwości zdrowotne buraków

Cała rodzina buraków to niezwykle cenne warzywa. Buraki ćwikłowe czy botwinkowe są powszechnie spożywane przez ludzi. Stanowią źródło składników o potencjale antyoksydacyjnym – antocyjanin i flawonoidów. To właśnie te składniki są niezwykle ważne w prewencji chorób układu krążenia, neurodegeneracyjnych, autoimmunologicznych czy onkologicznych. Badania naukowe pokazują także, że sok z buraków może wpływać na poprawę wyników osiąganych w sporcie, stąd także właśnie to warzywo coraz częściej pojawia się w żywieniu sportowców.

Buraki cukrowe również stanowią ważny element ekosystemu. Poza ogromnym udziałem w produkcji cukru, buraki te są także wykorzystywane jako pasza dla zwierząt, a najnowsze badania pokazują, że mogą stanowić surowiec do produkcji paliw ekologicznych, tzw. biopaliw.

Cukier buraczany – skąd pochodzi?

Podobne nazewnictwo buraków cukrowych i cukru buraczanego to nie zbieg okoliczności! To właśnie z buraków cukrowych jest produkowany powszechnie spożywany cukier spożywczy. Kolejnym surowcem do produkcji cukru jest trzcina cukrowa. W historii przemysłu cukierniczego oba te surowce stale walczyły o wpływy. Do dzisiaj nierzadko konsumenci mają dylemat, jaki rodzaj cukru wybrać. Aby dowiedzieć się więcej na temat różnic pomiędzy cukrem buraczanym i trzcinowym, zajrzyj tutaj.

Ciekawostki dotyczące buraków cukrowych

Wydawać by się mogło, że buraki cukrowe będą przede wszystkim wykorzystywane do produkcji cukru spożywczego. Tymczasem okazuje się, że zarówno korzenie (bulwy), jak i liście buraków cukrowych, stanowią doskonały surowiec do produkcji paszy zwierzęcej. Z kolei cukier buraczany jest produkowany wyłącznie z buraków cukrowych o wysokiej zawartości sacharozy. Optymalnie, jeśli ilości te sięgają około 20% masy warzywa.

Co więcej, cukier buraczany nie jest popularny jedynie w Polsce! Żyzne gleby – czarnoziemy pozwalają na uprawę tej rośliny także w wielu krajach Europy i Azji, a nawet Ameryki Północnej! Z kolei początków cukru buraczanego upatruje się w krajach zlokalizowanych nad Morzem Śródziemnym, Kaspijskim i Czarnym.

Podsumowując, buraki stanowią cenny element ekosystemu. Są one pożywieniem dla ludzi i zwierząt. Z uwagi na ich wiele wartości odżywczych warto zadbać, aby różne rodzaje buraków często pojawiały się w naszej diecie. Do jadłospisu szczególnie często warto włączać buraki ćwikłowe czy botwinę. A z kolei buraki cukrowe, a raczej cukier buraczany spożywany przez ludzi, powinien być włączany do jadłospisu w ograniczeniu, z umiarkowaniem, jako dodatkowe urozmaicenie diety.