Dieta wątrobowa – co można jeść, a czego nie można? Przykładowy jadłospis

Wątroba to jeden z największych i najważniejszych organów człowieka. U osoby dorosłej może osiągnąć masę nawet 1,5 kg! Warto wiedzieć, że to właśnie w wątrobie zachodzi neutralizacja toksyn czy wytwarzanie elementów morfotycznych krwi. Sprawne jej funkcjonowanie to podstawa zdrowia!

O stan wątroby warto zadbać zdrową i odpowiednio skomponowaną dietą. Dowiedz się, jak wygląda dieta wątrobowa!

Funkcje wątroby w organizmie człowieka

Można by powiedzieć, że wątroba, zaraz po mózgu, to drugie centrum dowodzenia naszego organizmu! Pełni ona wiele różnych funkcji, wśród których najważniejsze to:

• synteza licznych substancji biologicznie czynnych takich jak czynniki krzepnięcia krwi, heparyna, białka osocza, cholesterol czy trójglicerydy,
• metabolizm węglowodanów i regulacja poziomu glukozy we krwi,
• rozkładanie zużytych erytrocytów,
• magazynowanie wybranych składników odżywczych (żelaza, witamin A, D, K, B12 i C, glukozy),
• rozkład i neutralizacja toksyn np. alkoholu czy leków.

Jaki jest cel diety wątrobowej?

Przede wszystkim warto wyjaśnić, że w literaturze fachowej nie funkcjonuje coś takiego jak “dieta wątrobowa”. Jest to określenie potoczne na jadłospis, który jest tak skomponowany, aby wpływać ochronnie na wątrobę. Właśnie taka dieta jest stosowana przy chorej wątrobie np. w przypadku wirusowego zapalenia wątroby czy marskości wątroby. Podstawowym celem diety przy chorej wątrobie jest ochrona narządu, a także dostarczenie odpowiedniej ilości składników odżywczych i uzupełnienie niedoborów, jeśli takowe występują.

Odpowiedni model żywienia w przypadku ostrych lub przewlekłych chorób wątroby jest bardzo ważny i stanowi wsparcie innych terapii. Pamiętajmy jednak, że zanim wdrożymy konkretną dietę, tym bardziej eliminacyjną, konieczne jest postawienie diagnozy i ustalenie sposobu leczenia choroby podstawowej.

Dieta wątrobowa: główne zasady

Żywienie osób z przewlekłymi chorobami wątroby powinno być zawsze indywidualnie dopasowane do pacjenta i zależy od obecnej wydolności narządu, występujących zaburzeń metabolicznych, chorób towarzyszących i stanu odżywienia.

Dieta na chorą wątrobę powinna uwzględniać odpowiednią podaż białka i energii. Jeśli nie występuje niedożywienie, a funkcjonowanie wątroby jest w okresie wyrównania, zaleca się podaż:

• energii w ilości ok. 30 – 35 kcal na kilogram należnej masy ciała na dzień,
• białka w ilości 1,0 – 1,3 g na kilogram należnej masy ciała na dzień (jeśli występuje przewlekły stan zapalny, zapotrzebowanie może wzrosnąć do 1,5 g na kilogram masy ciała),
• węglowodanów w ilości 4,5 – 5,0 g na kilogram należnej masy ciała na dzień.

Przy przewlekłych chorobach wątroby może występować trudność z trawieniem tłuszczów. Jeśli ma ona miejsce, to należy ograniczać poziom spożycia tłuszczów do poziomu tolerowanego. Jeśli jednak tolerancja jest prawidłowa, nie należy ich ograniczać, a jedynie pamiętać o spożywaniu rekomendowanych tłuszczów roślinnych.

Ważne jest także zwrócenie uwagi na witaminy i składniki mineralne. Przy przewlekłych chorobach wątroby mogą wystąpić niedobory tych składników odżywczych. Jeśli zostaną one zdiagnozowane, specjalista – lekarz lub dietetyk – powinien włączyć odpowiednią dietę, bogatą w składniki deficytowe, a także suplementację.

Produkty zakazane przy diecie wątrobowej

Wśród podstawowych produktów zakazanych w diecie na chorą wątrobę należy wymienić alkohol, zarówno piwo, jak i produkty o wyższej zawartości alkoholu są zakazane. Jest to związane z hepatotoksycznym działaniem napojów alkoholowych.

Wśród produktów niezalecanych znajdują się także tłuszcze zwierzęce takie jak słonina, smalec czy łój wołowy. Ograniczeniu poddaje się także produkty ciężkostrawne, wzdymające i z dużą ilością błonnika. Dotyczy to na przykład warzyw kapustnych, cebuli, czosnku, grochu czy fasoli, pomimo tego, że są zdrowe.

Co można jeść na diecie wątrobowej? Tabela

Początkowo dieta wątrobowa może wydawać się nieco skomplikowana. Komponowanie właściwego jadłospisu z pewnością ułatwi tabela z listą produktów dozwolonych. Odpowiednie produkty znajdziesz poniżej. Pamiętaj także o indywidualnej konsultacji z dietetykiem doświadczonym w praktyce klinicznej!

Dieta wątrobowa: jakie słodycze wybrać? Czy można pozwolić sobie na słodkości?

Dieta na wątrobę w okresie wyrównania, czyli gdy choroba wątroby została już ustabilizowana, nie jest bardzo restrykcyjna. Jadłospis przypomina zasadami zdrową, prawidłowo zbilansowaną dietę. Jednakże nadal nierzadko podaż węglowodanów i spożycie słodyczy budzą wątpliwości. Na ile można sobie pozwolić?

Jak wskazują Eksperci, węglowodany nadal powinny być podstawowym źródłem energii i powinny dostarczać od 45 do 60% diety. Co ważne, w jadłospisie powinny przeważać węglowodany złożone, a więc w miarę dobrej tolerancji pełnoziarniste produkty zbożowe, nasiona roślin strączkowych, a także świeże warzywa i niektóre świeże owoce.

Warto pamiętać, że wątroba to narząd, który odpowiada za przemiany glukozy i w przypadku zaburzenia jej funkcjonowania może występować insulinooporność i zaburzenia tolerancji glukozy. Z tego względu w diecie na chorą wątrobę należy zwrócić uwagę na spożycie cukrów prostych. Ich ilość w diecie należy ograniczyć do 50 g na dzień.

Zatem, mając ochotę na słodką przekąskę, warto bazować na posiłkach na bazie świeżych owoców o niskiej zawartości cukrów takich jak: cytrusy, maliny, truskawki, porzeczki, jabłka czy wiśnie. Te warto połączyć z pełnoziarnistymi produktami zbożowymi, przygotowując np. domowe ciasteczka.

Polecamy do czytania: ABC racjonalnego odżywiania [Porady od dietetyka]

Dieta na wątrobę: przykładowy jadłospis

Śniadanie

Jaglanka z owocami:

• kasza jaglana (ugotowana na wodzie),
• jabłko (świeże lub pieczone, bez pestek i skórki),
• mleko 2% tł. lub jogurt nat. 2,5% tł.

Obiad

Dorsz pieczony w ziołach z warzywami i ziemniakami z wody:

• dorsz (pieczony w oliwie i ziołach, w piekarniku),
• brokuł (gotowany),
• marchew (w postaci surówki),
• ziemniaki (gotowane, podane bez tłuszczu).

Kolacja

Kanapka z wędliną drobiową i warzywami:

• białe pieczywo pszenne np. bułka wrocławska,
• masło (½ łyżeczki),
• wędlina drobiowa np. polędwica,
• pomidor bez skórki.

Posiłek wieczorny

Kanapka z serem i dżemem:

• białe pieczywo pszenne np. bułka wrocławska,
• ser twarogowy chudy,
• dżem bez pestek.

Dieta wątrobowa, pomimo swojego potocznego określenia, nierzadko jest stosowana przez chorych o zróżnicowanym stanie zdrowia i różnym poziomie wydolności narządu. Warto więc pamiętać, że podstawowym źródłem wiedzy i zaleceń dietetycznych powinna być indywidualna konsultacja dietetyczna. Przewlekłe i ostre choroby wątroby zwiększą ryzyko niedożywienia i niedoborów składników odżywczych. Z tego względu nie należy podejmować się dużych restrykcji żywieniowych.

Dieta na chorą wątrobę powinna uwzględniać odpowiednią podaż energii i białka, a także węglowodanów, tłuszczów, witamin i składników mineralnych. Warto podkreślić, że o ile jest to możliwe, dieta przy chorej wątrobie powinna być zgodna z zasadami zdrowego żywienia, czyli bazować na świeżych i nieprzetworzonych warzywach i owocach, pełnoziarnistych produktach zbożowych czy roślinnych źródłach białek oraz tłuszczów.