Domowe nalewki – jak zrobić dobrą nalewkę w domu?

Domowa nalewka to wielki rarytas już od czasów starodawnej Polski! O bogactwie smaków i aromatów tych trunków możemy przeczytać w niejednym wierszu czy fraszce. I już od tak dawnych czasów przygotowywanie domowych napojów alkoholowych na bazie ziół czy owoców było zajęciem dostojnym i równie ważnym, jak gotowanie powideł, czy robienie innych, domowych przetworów. W przeszłości, a nierzadko także i obecnie, uważało się, że nalewki, zwłaszcza te ziołowe, wpływają pozytywnie na zdrowie. Pozostaje zatem pytanie, jak przygotować smaczne i zdrowe nalewki samodzielnie? Przepis i dokładne wskazówki znajdziesz niżej.

Historia domowych nalewek

Tradycja produkcji nalewek w domowym zaciszu w Polsce jest niezwykle długa i bogata. Jedne z pierwszych znanych zapisków pochodzą z 1543 roku z zielnika Stefana Falimierza. Jednakże największy rozkwit tych tradycji obserwuje się w okresie oświecenia, czyli w XVIII i XIX wieku.

Początkowo do produkcji nalewek wykorzystywano surowce roślinne, które nierzadko wykorzystywano także do przygotowywania lekarstw. Wierzono bowiem, że także trunki alkoholowe poprawią funkcjonowanie organizmu poprzez np. poprawę odporności, złagodzenie niestrawności po posiłku czy uregulowanie pracy przewodu pokarmowego.

Obecnie mówi się także o tym, że z uwagi na tak bogatą tradycję produkcji nalewek, podjęte zostaną starania w celu zastrzeżenia stosowania słowa „nalewka” tylko do tych napojów, które spełniają określone wymagania. Jak wskazują eksperci, nalewką powinniśmy nazywać tylko napoje, których zawartość alkoholu jest na poziomie około 40 – 50%, a także są sporządzone z surowców roślinnych takich jak kwiaty, korzenie, zioła czy owoce.

Rodzaje nalewek

Różnorodność domowych nalewek jest niezwykle szeroka i w zależności od rodzaju stosowanych surowców możemy wyróżnić nalewki.

Na rynku znajdziemy także inne, domowe nalewki powstałe z nieco mniej typowych połączeń np. nalewka aptekarska składająca się z mleka, cukru, spirytusu i soku z cytryny.

Sposoby produkcji nalewek w domu

Podobnie, jak w przypadku tradycyjnych dań wytrwanych czy deserów, także receptura i sposób przygotowania nalewek może być przekazywany z pokolenia na pokolenie. Jak wskazują eksperci, trudne lub wręcz niemożliwe jest określenie zawsze właściwych proporcji pomiędzy składnikiem roślinnym np. owocami, lub ziołami a ilością alkoholu. Wynika to z różnej zawartości soku owocowego, a także olejków aromatycznych ziół. W konsekwencji każda wyprodukowana przez nas nalewka może charakteryzować się odmiennym smakiem, barwą czy aromatem.

Jednakże kilka ogólnych zasad sprawdza się w przypadku większości nalewek, zwłaszcza tych owocowych. Zwyczajowo odpowiednie naczynie np. słój wypełnia się owocami do 3/4 wysokości i zalewa się ten surowiec taką ilością alkoholu, aby przykrył on owoce.

Czas maceracji („przetwarzania”) owoców jest różny w zależności od gatunku, jednakże zazwyczaj trwa od 2 do 6 tygodni. Następnie powstały roztwór należy przefiltrować, a owoce zasypać cukrem lub syropem cukrowym. Finalnie, po kilku tygodniach, ponownie odfiltrowuje się płyn znad owoców i łączy z tym wcześniej uzyskanym. Po dokładnym wymieszaniu i odczekaniu odpowiedniego czasu otrzymujemy pyszną nalewkę domowej roboty.

Przepisy na nalewki domowej roboty

Domowa nalewka z pigwy – pigwówka

Składniki

• Owoce pigwowca – 1 kg;
• Cukier spożywczy – 5 szklanek – 1 kg;
• Spirytus lub inny mocny alkohol np. rum, whiskey lub brandy – 1 l.

Opcjonalnie

• Laska wanilii;
• Goździki;
• Miód o delikatnym smaku np. lipowy;
• Laska cynamonu;
• Skórka pomarańczowa.

Przygotowanie domowej nalewki z pigwy

1. Przygotuj owoce. Wybierz te, które są dojrzałe i aromatyczne, koloru żółtego, a nawet wpadające w odcienie pomarańczy.
2. Wyselekcjonowane owoce dokładnie umyj i pokrój na mniejsze części np. ćwiartki. Następnie oczyść je z pestek i gniazd nasiennych.
3. Tak przygotowane owoce wsyp do słoika, tworząc z nich pierwszą warstwę, którą następnie należy zasypać cukrem. I wedle tej zasady wykorzystaj pozostałe owoce.
4. Następnie do słoja wlej niewielką ilość (150 ml około 2/3 szklanki) mocnego alkoholu np. spirytusu. W wersji nieco mniej tradycyjnej możemy także wykorzystać rum, whiskey lub brandy.
5. Tak przygotowany słój szczelnie zakręć i odstaw w ciepłe miejsce np. w pobliżu grzejnika lub kominka na minimum dwa miesiące (jednakże koneserzy nalewek polecają, aby dla pełni smaku poczekać nawet do roku).
6. Podczas oczekiwania, co jakiś czas, zakręć/potrząśnij słojem, aby cukier pomiędzy owocami dobrze się rozpuścił. Natomiast, gdy zauważysz, że cały cukier już się rozpuścił, dolej pozostałą ilość mocnego alkoholu, czyli 850 ml spirytusu lub innego, wybranego przez siebie trunku.
7. Gdy minie już określony czas (minimum dwa miesiące), należy wyciągnąć owoce. Można je dodatkowo odcisnąć i uzyskany sok ponownie dolać do słoja.
8. Tak wstępnie przygotowaną nalewkę należy odstawić w chłodne miejsce, aż do sklarowania się płynu.
9. Następnie, po kilku dniach, uzyskany płyn należy ostrożnie przefiltrować z pozostałego osadu. Nalewkę przelej do ciemnych butelek, szczelnie zamknij i odstaw jeszcze na kilka miesięcy (minimum sześć, jednak optymalnie byłoby poczekać do roku).

Wskazówka

Jeśli chcesz swojej nalewce nadać unikalnego charakteru, możesz dodać składniki wymienione w sekcji „opcjonalnie”. Dodać je należy na etapie maceracji owoców (krok 4 i 5).

Wiśniówka domowa

Składniki

• Wiśnie – 5 szklanek – około 600 g;
• Cukier spożywczy – 2 szklanki – 1 kg;
• Mocny alkohol np. spirytus – 1 l

Przygotowanie domowej wiśniówki krok po kroku

1. Przygotuj owoce. Wiśnie umyj, pozbądź się pestek i przełóż je do dużego słoja.
2. Owoce zalej mocnym alkoholem np. spirytusem i całość odstaw na 5 dni.
3. Zawartość słoja odcedź. Płyn odstaw w zacienione miejsce (będzie Ci później potrzebny), a wiśnie ponownie przesyp do słoja i zasyp je cukrem. Odstaw je na 2 – 3 tygodnie w ciepłe miejsce.
4. Podczas oczekiwania, każdego dnia potrząsaj lub zakręć słojem po to, aby wymieszać składniki i ułatwić rozpuszczanie się cukru.
5. Gdy cukier całkowicie się rozpuści, przecedź owoce ponownie. Uzyskany płyn wymieszaj dokładnie z wcześniej odlanym mocnym alkoholem. Tak przygotowany trunek rozlej do butelek.

Wskazówka

Wiśnie pozostałe po przygotowaniu nalewki świetnie nadadzą się jako składnik do deserów np. kremów lub polew, a także do dekoracji.

Jak przefiltrować nalewkę w domu?

Filtrowanie nalewki to jeden z ostatnich etapów jej przygotowania, jednakże jego prawidłowe wykonanie jest niezwykle kluczowe i świadczy o sukcesie przedsięwzięcia! Filtrowanie nalewek następuje tuż przed rozlaniem już gotowego trunku do butelek. Pamiętaj, że proces ten musi być przeprowadzony starannie. Przygotowując się do zlewania płynu, staraj się minimalnie poruszać butelką, aby nie wzburzyć osadu.

Filtrując nalewkę w domowych warunkach, możemy wykorzystać do tego różne sprzęty, które mają bardzo drobne oczka, na przykład:

• filtry do kawy;
• gazę aptekarską;
• kawałek czystego płótna.

Jak dosłodzić nalewkę?

Chcąc przygotować smaczną nalewkę, nie można zapomnieć o nadaniu jej słodkiego smaku! W tym aspekcie, przy nalewkach owocowych, kluczowy jest dobór owoców. Przygotowując surowiec, wybierz te owoce, które są dojrzałe i naturalnie słodkie. Jednakże nie zawsze jest to możliwe, a już zwłaszcza w przypadku nalewek ziołowych.

Do słodzenia nalewek, w zależności od pozostałych składników możemy wybrać różne produkty np.:

• cukier spożywczy;
• miód o delikatnym smaku np. lipowy;
• karmel;
• syrop klonowy.

Zastanawiając się nad doborem odpowiedniego słodzika, warto wybrać taki, który kolorem i smakiem będzie pasował do charakteru naszej nalewki. Przykładowo karmel i syrop klonowy możemy wykorzystać do tych nalewek, które mają nieco ciemniejszy, wyrazisty kolor i zawierają aromatyczne przyprawy korzenne. Natomiast do nalewek delikatnych, o jasnych barwach np. pigwówki, najlepiej wykorzystać cukier lub delikatny miód.

Jeśli nie jesteśmy pewni tych nieco mniej tradycyjnych rozwiązań, zawsze najlepszym rozwiązaniem będzie biały cukier. Ma on neutralny smak i charakter, dzięki czemu nie zaburzy smaku, a wręcz przeciwnie, pomoże go uwydatnić.

Bibliografia

1. Stojak i wsp. Jakość nalewek z surowca pochodzenia etnobotanicznego. Prace Młodych Pracowników Nauki i Doktorantów. Wybrane Zagadnienia Nauki o Żywności i Żywieniu; 78 – 84.
2. Szubińska. Nalewki. Natura zamknięta w butelce. Harde; 2019.
3. Adacz B. Wina domowe, nalewki i likiery. Watra; 1987.
4. Pigwówka, czyli nalewka z pigwowca… Biblioteka nalewek. Dostęp online: 18.01.2020.