Eksport polskiego cukru – kierunki i wyzwania

Polska eksportuje około 30% swojej rocznej produkcji cukru, głównie na rynki UE, ale także do krajów pozaeuropejskich. Główne kierunki to Niemcy, Włochy, czy Zjednoczone Emiraty Arabskie (ZEA). Jednak rosnąca globalna konkurencja, zmniejszająca się powierzchnia upraw buraków cukrowych w UE oraz zmieniające się preferencje konsumentów stawiają przed polskimi producentami poważne wyzwania. Dodatkowo unijne regulacje dotyczące zrównoważonego rozwoju, jak dyrektywy dotyczące greenwashingu czy emisji przemysłowych, będą wymuszały zmiany w sposobie produkcji i marketingu cukru, co wpłynie na przyszłość polskiego rynku. Zobaczmy jakie kierunek czeka polską branżę cukrowniczą.

Szczypta statystyk – produkcja i eksport cukru w Polsce

produkcja i eksport cukru w Polsce

Polska należy do czołowych producentów cukru w Unii Europejskiej, zajmując trzecią pozycję po Niemczech i Francji. Roczna produkcja cukru w Polsce wynosi od 2 do 2,4 miliona ton, z czego około 1,7 miliona ton przeznaczone jest na zaspokojenie krajowego zapotrzebowania. Nadwyżki produkcji, które nie znajdują zastosowania na rynku krajowym, trafiają na eksport. W latach 2019-2023 eksport stanowił średnio 30% całkowitej produkcji cukru w Polsce. Główne rynki zbytu to inne państwa członkowskie Unii Europejskiej, w tym Niemcy, Włochy, Węgry oraz Rumunia, ale także kraje spoza wspólnoty, takie jak Wielka Brytania, Izrael czy ZEA.

Mimo znaczącej produkcji, Polska również importuje cukier. Wspomniany import stanowił średnio 9% krajowej produkcji w latach 2019-2023. Importowane surowce uzupełniają rynek cukru w Polsce, zaspokajając specyficzne potrzeby konsumpcyjne i przemysłowe.

W zakresie surowca, jakim jest burak cukrowy, Polska dysponuje dużą powierzchnią upraw, która w sezonie 2023/24 obejmowała około 266 tysięcy hektarów. Plantatorzy buraków cukrowych w liczbie ok. 26 tys. zajmują się uprawą. Warto zaznaczyć, że powierzchnia upraw buraka cukrowego w Polsce systematycznie rośnie w ostatnich latach, co świadczy o rosnącym zainteresowaniu tym rodzajem produkcji rolnej. Zebrane buraki trafiają do 17 cukrowni, które działają w ramach czterech głównych koncernów cukrowniczych, zapewniając wysoką efektywność procesu produkcji.

Polski przemysł cukrowniczy, dzięki odpowiednim zasobom surowca, infrastrukturze przetwórczej oraz dynamicznemu rynkowi eksportowemu, jest ważnym elementem gospodarki rolnej w kraju. Jednakże krajowe zapotrzebowanie na cukier i konieczność utrzymania konkurencyjności w kontekście rosnącej powierzchni upraw buraków stanowią wyzwania, z którymi branża będzie musiała się mierzyć w przyszłości.

Perspektywy dla rynku – Polska i świat

W ciągu ostatnich dwóch dekad rynki cukru na całym świecie doświadczyły dynamicznych zmian, które wciąż kształtują globalną produkcję i handel tym surowcem. Wzrost gospodarczy w krajach o niskich i średnich dochodach, szczególnie w Azji i Afryce, staje się motorem napędowym globalnego wzrostu konsumpcji cukru. Prognozy wskazują, że w ciągu najbliższych dziesięciu lat spożycie cukru na świecie może się podwoić, zwłaszcza w regionach, gdzie rośnie populacja i dochody mieszkańców. Warto jednak zaznaczyć, że choć spożycie cukru na mieszkańca w krajach rozwijających się jest nadal niższe niż w krajach wysoko rozwiniętych, różnica ta powoli się zmniejsza, a konsumpcja w tych regionach będzie rosła.

Sytuacja na rynku cukru w Unii Europejskiej (UE) jest jednak bardziej złożona. W tym regionie spożycie cukru wciąż maleje, głównie z powodu rosnącej świadomości zdrowotnej konsumentów oraz zmieniających się preferencji żywieniowych. Ponadto, przewiduje się, że powierzchnia upraw buraków cukrowych w UE będzie stopniowo malała, a produkcja cukru zmniejszy się w wyniku konkurencji z innymi uprawami oraz niższych cen cukru. Zgodnie z prognozami, do 2035 r. powierzchnia upraw buraków cukrowych w UE spadnie do około 1,43 miliona hektarów, a plony będą ograniczone przez zmiany klimatyczne oraz problemy z dostępnością środków ochrony roślin.

Przemysł cukrowniczy – filar polskiego rolnictwa

W Polsce przemysł cukrowniczy pozostaje jednym z filarów krajowego rolnictwa, pozostajemy też jednym z głównych producentów i eksporterów cukru w UE. Choć powierzchnia upraw w Polsce systematycznie rośnie, prognozy wskazują, że przemysł cukrowniczy w UE, a także w Polsce, może napotkać wyzwania związane z ograniczeniem powierzchni przeznaczonych pod uprawy buraków oraz spadkiem plonów. Zmiany te mogą mieć wpływ na dalszy rozwój produkcji cukru, zarówno w skali krajowej, jak i unijnej.

Warto jednak zauważyć, że w kontekście globalnym przewiduje się wzrost produkcji cukru, szczególnie w krajach takich jak Brazylia, Indie czy Tajlandia, w których będzie dominować produkcja trzciny cukrowej. W tych krajach, mimo że powierzchnia upraw nie będzie rosła, zwiększenie wydajności i lepsze wykorzystanie zasobów naturalnych mogą przyczynić się do wzrostu produkcji. Z kolei w Unii Europejskiej, mimo mniejszej powierzchni użytków rolnych, wciąż będzie miało miejsce pewne zmniejszenie produkcji buraków cukrowych i wzrost znaczenia innych surowców, takich jak izoglukoza.

Z perspektywy polskiego rynku cukru, istotnym wyzwaniem pozostaje utrzymanie konkurencyjności produkcji w obliczu zmieniających się warunków rynkowych, w tym rosnącego importu i spadającego krajowego spożycia. Jednocześnie Polska, jako trzeci producent cukru w UE, będzie nadal odgrywać istotną rolę w eksporcie tego surowca, szczególnie na rynki europejskie, ale także pozaeuropejskie. Jednakże nadchodzące zmiany w politykach rolnych, zmiany klimatyczne i ewolucja preferencji konsumenckich mogą w przyszłości wpłynąć na dalszy rozwój sektora cukrowniczego w Polsce i całej UE.

Unijne legislacje – wyzwaniem dla polskiego rynku

Dyrektywa ws. Greenwashingu (Dyrektywa 2024/825)

Celem tej dyrektywy jest poprawa ochrony konsumentów przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi, szczególnie w zakresie oświadczeń dotyczących zrównoważonego charakteru. Wprowadza ona zakazy stosowania niepotwierdzonych lub wprowadzających w błąd oznakowań środowiskowych, jak np. twierdzenia o neutralności w emisjach CO₂ bez odpowiednich dowodów czy stosowania niezatwierdzonych systemów certyfikacji. Państwa członkowskie muszą wdrożyć przepisy krajowe do 2026 r.

Dyrektywa CSDDD (Corporate Sustainability Due Diligence Directive)

Dyrektywa CSDDD zobowiązuje przedsiębiorstwa do przeprowadzania należytej staranności w odniesieniu do wpływu ich działalności na prawa człowieka i środowisko. Firmy muszą identyfikować, zapobiegać oraz łagodzić negatywne skutki działalności gospodarczej, a także raportować wyniki swoich działań w tym zakresie. Przepisy wejdą w życie w 2027 r., a ich wdrażanie będzie stopniowe.

Dyrektywa w sprawie Emisji Przemysłowych (Dyrektywa 2024/1785)

Ta dyrektywa ma na celu ograniczenie emisji zanieczyszczeń przemysłowych oraz poprawę monitoringu tych emisji. Reguluje działalność instalacji przemysłowych, i wprowadza obowiązek uzyskania e-pozwolenia dla takich instalacji. Przepisy wejdą w życie w 2028 r., a kara za naruszenia może wynieść nawet 3% rocznego obrotu firmy.

Rozporządzenie EUDR (EU Deforestation Regulation)

EUDR ma zapobiegać wylesianiu poprzez zapewnienie, że towary importowane do UE nie przyczyniają się do degradacji lasów. Produkty muszą spełniać określone warunki, takie jak zgodność z przepisami kraju produkcji oraz przeprowadzenie procedury należytej staranności. Rozporządzenie miało obowiązywać już od grudnia 2024 r., jednak Komisja Europejska przełożyła termin o 12 miesięcy.

Wyzwania dla rynku cukru w Polsce

Przepisy te będą miały istotny wpływ na rynek cukru, także w Polsce. Dyrektywa ws. Greenwashingu wymusi na producentach cukru transparentność w kwestiach ekologicznych, co może wpłynąć na marketing produktów. Dyrektywa CSDDD zobowiąże firmy do monitorowania i raportowania wpływu swojej działalności na środowisko, co wymusi wprowadzenie bardziej zrównoważonych praktyk produkcji cukru. Z kolei zmiany w zakresie emisji przemysłowych będą wymagały od producentów cukru dostosowania do zaostrzonych norm środowiskowych, co może wiązać się z koniecznością inwestycji w technologie redukcji emisji.

Polski eksport cukru mierzy się z wyzwaniami jakie stawia globalna konkurencja, a także ze zmieniającymi się preferencjami konsumentów i unijnymi regulacjami środowiskowymi. Aby utrzymać pozycję w UE i rozwijać eksport, producenci muszą inwestować w innowacyjne i zrównoważone rozwiązania. Elementem decydującym o sukcesie będzie dostosowanie produkcji do nowych wymogów rynkowych i ekologicznych.