Galaktoza – co warto o niej wiedzieć? Funkcje i występowanie galaktozy

Galaktoza to związek chemiczny zaliczany do grupy węglowodanów (sacharydów). Pod względem żywieniowym należy do grona cukrów prostych, czyli tych, które są trawione w szybkim tempie. Dzięki temu galaktoza obecna w posiłkach, najczęściej pod postacią laktozy, pozwala na odczuwanie słodkiego smaku posiłków. Zastanawiasz się, gdzie obecna jest galaktoza i jakie pełni funkcje? Zapraszamy do lektury!

Czym jest galaktoza?

Galaktoza to związek zbudowany z trzech najbardziej podstawowych pierwiastków: węgla, tlenu i wodoru. Pod względem chemicznym jest to związek sacharydowy, mający grupę aldehydową i sześć atomów węgla w cząsteczce (aldoheksoza). W naturze galaktoza może występować w dwóch formach. Formy te nazywamy enancjomerami i w przypadku galaktozy znane są:

• d-galaktoza,
• l-galaktoza.

To czy dany związek jest d-galaktozą czy l-galaktozą, zależy od przestrzennego układu cząsteczki. Naturalnie w produktach spożywczych występuje d-galaktoza.

Gdzie występuje galaktoza?

Co ciekawe, galaktoza samodzielnie w żywności występuje stosunkowo rzadko. Do jej najbardziej znanych i zarazem podstawowych źródeł należą mleko i produkty mleczne. Tu w znaczącym stopniu galaktoza występuje w połączeniu z glukozą i tworzy laktozę, znany cukier mleczny.

Galaktoza występuje w żywności także w połączeniu z innymi składnikami odżywczymi np. z białkami czy tłuszczami, tworząc odpowiednio glikoproteiny i glikolipidy. Źródłem galaktozy są wybrane owoce np. figi czy nasiona roślin strączkowych np. soja.

Cechy charakterystyczne galaktozy

Galaktoza to substancja o słodkim smaku. Podobnie jak klasyczny cukier spożywczy dobrze rozpuszcza się w wodzie, zwłaszcza o podwyższonej temperaturze. Galaktoza wyizolowana chemicznie ma postać białego ciała stałego o krystalicznej budowie. Cukier ten, podobnie jak i inne monosacharydy, nie ma charakterystycznego zapachu.

Galaktoza a glukoza

Galaktoza, podobnie jak glukoza, należy do grupy cukrów prostych. Oba związki mają po sześć atomów węgla w cząsteczce, charakteryzują się słodkim smakiem, są białym ciałem stałym i nie mają specyficznego zapachu. Jednakże glukoza i galaktoza ulegają różnym przemianom metabolicznym. Jest to spowodowane budową łańcucha węglowodanowego i różnym ułożeniem grup “OH”. 

Galaktoza: funkcje w organizmie człowieka

Galaktoza, obecna w diecie człowieka, pełni ważną rolę. Przede wszystkim jako substancja węglowodanowa stanowi źródło energii. Dzięki temu, że jej trawienie jest procesem łatwym dla enzymów trawiennych, galaktoza obecna w posiłku stanowi szybki zastrzyk energii. Porównując galaktozę do innych związków węglowodanowych, to kaloryczność galaktozy jest taka sama – jeden gram galaktozy dostarcza około czterech kilokalorii.

Co więcej, galaktoza, dzięki odmiennej od innych cukrów prostych budowie łańcucha węglowodanowego, może pełnić funkcje strukturotwórcze, np. na etapie przemian w organizmie człowieka może być włączana do glikogenu wątrobowego, stanowiąc tym samym rezerwuar energetyczny. Galaktoza obecna jest także w śluzie wydzielanym przez drogi oddechowe. Dzięki temu, że występuje w połączeniu z mucynami pełni ochronną rolę przed drobnoustrojami wywołującymi choroby płuc. Kolejny przykład to budowa substancji tworzących centralny układ nerwowy. Mianowicie galaktoza jest substratem do budowy cerebrozydów, gangliozydów i mukoprotein w mózgu.

Polecamy do czytania: Cukier – jakie jest jego miejsce w diecie?

Galaktozemia, czyli zaburzenia metabolizmu galaktozy

Galaktoza, mimo iż ważna w codziennej diecie, nie u wszystkich jest mile widziana. Niestety u niektórych z nas bywa diagnozowana galaktozemia, czyli wrodzona choroba genetyczna związana z brakiem zdolności do trawienia galaktozy. Galaktozemia występuje średnio u ludzi z częstotliwością od 1 na 30 000 do 1 na 100 000 osób. Podstawową przyczyną tego zaburzenia jest niedobór enzymów odpowiedzialnych za trawienie galaktozy takich jak: urydylotransferazy galaktozo-1-fosforanowej (GALT), galaktokinazy (GALK) lub UDP-galaktozo-4-epimerazy (GALE).

W konsekwencji, gdy galaktoza jest spożywana, dochodzi do niepełnych przemian i nagromadzenia się metabolitów we krwi i różnych narządach m.in. w wątrobie i mózgu, co wpływa szkodliwe na te narządy, a także układy odpornościowy, moczowy, nerwowy czy hematologiczny. Podstawową metodą leczenia galaktozemii jest dieta całkowicie wykluczająca spożycie galaktozy.

Galaktoza to substancja pochodzenia węglowodanowego. Podobnie jak klasyczny cukier spożywczy charakteryzuje się słodkim smakiem i szybko rozpuszcza się w wodzie. Większości z nas znane jest podstawowe występowanie galaktozy, czyli nabiał. Jednakże w przypadku występującej galaktozemii należy pamiętać także o unikaniu innych, mniej typowych źródeł galaktozy.

Kampania Słodka Równowaga

Węglowodany takie jak galaktoza występują w wielu często spożywanych produktach spożywczych. Warto wiedzieć, jak właściwie włączać je do diety. Aby dowiedzieć się więcej o roli cukru w jadłospisie, przejdź tutaj.