Glukoza, czyli cukier gronowy – zastosowanie i charakterystyka

Glukoza, cukier gronowy a może cukier spożywczy? Czym są te substancje i czym się charakteryzują? Warto włączyć je do diety? Ostatnio dużo mówi się o tym, że cukru należy unikać. A może jest sposób na to, aby racjonalnie spożywać go w ramach zdrowej diety? Wątpliwości i pytań jest wiele! Najwyższa pora poznać odpowiedzi!

Co to jest glukoza? Co to jest cukier gronowy?

Glukoza to pojęcie, które zapewne zna większość z nas. W końcu spotykamy się z tym określeniem w badaniach laboratoryjnych. W mediach często sformułowania takie jak glukoza, cukier, cukier spożywczy, sacharoza czy cukry proste są wrzucane do jednego worka. Warto jednak wiedzieć, że jest to duże uproszczenie. Pod względem naukowym czy w kwestiach żywieniowych te wszystkie pojęcia mogą oznaczać odmienne substancje.

Tak naprawdę pod pojęciem “glukoza” kryje się pojedyncza cząsteczka, tak zwany cukier prosty (monosacharyd), o 6 atomach węgla. To właśnie glukozę oznaczamy w badaniach laboratoryjnych czy monitorujemy w cukrzycy. To, co może wydawać się zaskakujące to fakt, że glukoza to nie ten sam związek co “cukier”. Pod słowem cukier, a więc tą substancją, którą każdy ma w domu, w cukiernicze, kryje się sacharoza, czyli cząsteczka złożona z dwóch cząsteczek glukozy. A więc skoro glukoza to monocukier, to sacharoza jest dwucukrem. Warto wiedzieć, że to właśnie sacharoza jest określana mianem cukru spożywczego.

Czym zatem jest cukier gronowy? A więc jest to potoczna nazwa na glukozę. Korzenie tego określenia wywodzą się ze źródeł pozyskiwania glukozy. Naturalnie dużo tego związku jest w winogronach, stąd też glukozę często nazywamy cukrem gronowym lub cukrem winogronowym.

Wyjaśniając tę terminologię, warto wiedzieć, że wszystkie te substancje należą do szerokiej grupy cukrów, a mówiąc dokładniej cukrów prostych. Związki w tej grupie to węglowodany zbudowane z maksymalnie 7 atomów węgla. Cukry proste szybko się trawią i charakteryzują się intensywnie słodkim smakiem.

Czy glukoza i d-glukoza to to samo?

Warto także wiedzieć, jaka jest różnica pomiędzy nazwą glukoza i D-glukoza. Czy są to różne substancje? Zupełnie nie! Jest to jeden i ten sam związek. Jedyna różnica polega na formie zapisu. Słowa “D-glukoza” częściej używamy w świecie naukowym, gdzie ważna jest optyka związków. Określenie D-glukoza oznacza, że grupy hydroksylowe w tej cząsteczce są po prawej stronie.

Jak powstaje glukoza?

Powstawanie glukozy to niezwykle skomplikowany, ale bardzo ważny proces. Źródłem glukozy są przede wszystkim rośliny. Z kolei proces, który pozwala na “stworzenie” glukozy to fotosynteza.

Fotosynteza dzieje się w komórkach roślin zawierających chlorofil. Tam z połączenia wody, dwutlenku węgla i światła, powstaje glukoza i tlen. Warto podkreślić, że proces ten warunkuje życie na ziemi. Jest nie tylko sposobem na powstawanie związków węglowodanowych, niezbędnych dla wszystkich organizmów żywych, ale także umożliwia wytwarzanie tlenu, czyli składnika atmosfery, który jest niezbędny do życia wszystkim zwierzętom.

Zobacz także: Syrop glukozowy – czym jest i jak go zrobić?

Właściwości glukozy

Glukoza to biała i sypka substancja. W zależności od metody produkcji może przybierać różne formy. Sprzedawana jest w wersji sypkich kryształów (także różnej wielkości), w pastylkach czy także jako wodny roztwór z dodatkami.

Glukoza dobrze rozpuszcza się w wodzie i ma słodki smak (delikatniej mniej słodki, niż sacharoza, czyli klasyczny cukier spożywczy). Glukoza w temperaturze pokojowej ma postać ciała stałego, a poddana ogrzewaniu karmelizuje, czyli przybiera brązową barwę i charakterystyczny aromat. Długo podgrzewana glukoza może łatwo ulec spaleniu do prostych pierwiastków takich jak np. węgiel.

Gdzie występuje glukoza?

Wiedząc, że glukoza charakteryzuje się słodkim smakiem, intuicyjnie możemy zgadywać, że jest jej naturalnie dużo w słodkich produktach. Mowa tu przede wszystkim o owocach np. śliwkach, winogronach, czereśniach czy bananach. Źródłem glukozy będą także warzywa np. marchew czy papryka, a także nabiał, miód i produkty zbożowe.

Polecamy do czytania: Cukier w owocach – czy jest szkodliwy?

Zastosowania cukru gronowego

Co ciekawe, glukoza znajduje swoje zastosowanie w terapii chorych z cukrzycą! Wydaje się to niemożliwe, a jednak… Mianowicie cukrzycę kojarzymy głównie z podniesionym poziomem glukozy we krwi. W rzeczywistości jednak ta choroba polega na zaburzeniu funkcjonowaniu trzustki i zmniejszonym lub całkowitym braku wydzielania insuliny. Brak lub zbyt niski poziom insuliny przyczynia się do nieprawidłowego metabolizmu glukozy, co w konsekwencji może się przekładać zarówno na zbyt wysoki poziom glukozy, jaki zbyt niski. Jak to możliwe?

Podstawowym problem w cukrzycy jest niemożność wykorzystania energii z pożywienia. To objawia się podniesionym poziomem glukozy we krwi. I tu faktycznie dodatkowo podana glukoza nie pomoże. Natomiast jedną z podstawowych metod terapeutycznych jest insulinoterapia. Nierzadko zdarzyć się może, że osoby jeszcze nie do końca doświadczone mogą podawać insuliny za dużo na posiłek. Wtedy właśnie glukoza np. w żelu dedykowana dla diabetyków pozwala szybko wyrównać poziom glukozy we krwi. Glukoza sprawdza się lepiej, niż klasyczna sacharoza, ponieważ ma mniej słodki smak, dzięki czemu jej spożycie jest przyjemniejsze.

Właśnie w tym mechanizmie doskonale sprawdzi się także glukoza u sportowców. Mianowicie uprawianie intensywnego wysiłku, zwłaszcza jeśli towarzyszy nam cukrzyca, może przyczynić się do spadków poziomu glukozy we krwi. Podaż glukozy w tej sytuacji pozwoli na podniesienie jej do poziomu fizjologicznego i zwiększenie wydolności.

Glukoza a zdrowie – jak dawkować cukier winogronowy?

Analizując wpływ cukru gronowego na zdrowie przede wszystkim warto mieć świadomość, że jest to produkt stosunkowo rzadko spożywany. Zdecydowanie częściej w naszym menu pojawia się sacharoza, czyli cukier spożywczy.

Jak wskazują eksperci z Instytutu Żywności i Żywienia (IŻŻ) cukry proste w nadmiarze w naszej diecie wpływają szkodliwie. Stąd należy ich spożycie ograniczyć do 10% wartości energetycznej (kaloryczności) diety. W praktyce oznacza to, że dla większości zdrowych, dorosłych ilość cukrów prostych w diecie nie powinna przekroczyć 10 łyżeczek lub 4 łyżek cukru (1 łyżeczka cukru to 20 kcal, a jedna łyżka to 49 kcal). Warto wiedzieć, że dotyczy to zarówno cukru pochodzącego z dosładzania, jak i tego z owoców czy żywności przetworzonej.

Podsumowując, glukoza, cukier gronowy i cukier winogronowy to jedna i ta sama substancja. Cechuje się ona słodkim smakiem i łatwo rozpuszcza się w wodzie. W co dziennym żywieniu stanowi łatwo dostępne źródło energii. Włączając ją do diety, należy pamiętać o jej umiarkowanym spożyciu.