Miód – płynne złoto? Właściwości zdrowotne i rodzaje
Miód to niezwykły element naszej diety! Przez wielu z nas postrzegany jest po prostu jako słodzik. Tymczasem okazuje się, że produkt ten jest źródłem ponad 200 różnych substancji. Powstaje zatem pytanie, jak miód wpływa na nasz organizm? Czy faktycznie jest taki zdrowy? Jak i kiedy włączać go do diety? Poznaj nasze sprawdzone porady i dowiedź się jak korzystać z niego właściwie!
Skąd się bierze miód?
Proces powstawania miodu może być dla wielu z nas bardzo zaskakujący! Jak to się dzieje, że z kolorowych kwiatów i drzew uzyskujemy tak pyszny i aromatyczny przysmak, jakim jest miód?
W tworzeniu tego produktu biorą udział pszczoły (Apis mellifera), których rola jest tutaj nie do przecenienia! Ich zadaniem jest pobieranie nektarów i wydzielin roślin, a także transport i przetworzenie tych składników. W końcowych etapach pszczoły dodają swoje wydzieliny, gromadzą, odwadniają i dojrzewają miód.
W tym momencie warto także, wspomnieć, że jako, iż pszczoły biorą udział w powstawaniu finalnego produktu, miód nie jest produktem wegańskim. Jednakże bez większych obaw może znaleźć się w diecie osoby będącej na diecie wegetariańskiej, czyli bezmięsnej.
Rodzaje miodów
W zależności od tego, z jakiego surowca powstaje miód, dzielimy je na dwie główne grupy:
- miody nektarowe;
- miody spadziowe.
Miody nektarowe mają wyraźny aromat i słodki smak. Najczęściej występują w kolorach jasnych – żółtych. Nieco rzadziej spotyka się także miody ciemnożółte, a nawet brązowe. W zależności od tego, jaka roślina dominowała podczas zbierania nektaru, taką nazwę otrzymuje miód. Najpopularniejsze w Polsce są miody:
- rzepakowe;
- lipowe;
- gryczane;
- koniczynowe.
Miody spadziowe powstają zazwyczaj z drzew lipy i drzew iglastych, kiedy to pszczoły zbierają sok roślinny i wydzieliny innych owadów np. mszyc obecnych na liściach wspomnianych drzew. Miody spadziowe charakteryzują się znacznie mniejszą dostępnością, a w konsekwencji także dużo wyższą ceną. Mają one dużo ciemniejszą barwę, charakterystyczny (nie zawsze akceptowalny) smak i aromat. Można by więc powiedzieć, że są produktami dla smakoszy!
Obecnie na rynku możemy także spotkać miody mieszane, czyli takie, które stanowią połączenie miodów nektarowych i spadziowych.
Jakie wartości odżywcze ma miód?
Miód to produkt, który stanowi bogactwo wielu cennych składników. Jego dokładny skład, a więc także zawartość składników odżywczych, zależy od wielu czynników takich jak warunki uprawy, sposób przechowywania czy rodzaj roślin, z jakich dany miód powstaje.
Miód dostarcza nam:
- enzymów i kwasów organicznych;
- substancji o potencjale antyoksydacyjnym np. flawonoidów,
- witamin (C, B1, B2, B3, B6);
- składników mineralnych (potasu, wapnia, miedzi, żelaza, magnezu, fosforu);
- aminokwasów (głównie proliny);
- choliny i acetylocholiny (składniki ważne w pracy układu krwionośnego i nerwowego).
Jednakże głównym składnikiem miodów są cukry proste: glukoza i fruktoza, które stanowią średnio 77% produktu. Tak wysoka zawartość węglowodanów prostych, a potocznie mówiąc “cukru”, nadaje im słodki smak. Przyczynia się to także do tego, że osoby przestrzegające diety odchudzającej, a także mające insulinooporność lub cukrzycę, powinny korzystać z tego produktu ostrożnie i w ograniczeniu. Warto także podkreślić, że im w danym miodzie wyższa jest zawartość fruktozy, a niższa glukozy, tym indeks glikemiczny miodu będzie niższy i umożliwi to lepszą kontrolę cukrzycy.
Wartość odżywcza miodu na 100 g produktu
Wartość odżywcza miodu (na 100 g) |
|
Energia (kcal) | 319 |
Białko (g) | 0,3 |
Tłuszcz (g) | 0 |
Węglowodany (g) | 79,5 |
Potas (mg) | 46 |
Wapń (mg) | 5 |
Magnez (mg) | 5 |
Żelazo (mg) | 0,9 |
Fosfor (mg) | 16 |
Miedź (mg) | 0,09 |
Witamina C (mg) | 1,4 |
Witamina B1 (mg) | 0,004 |
Witamina B2 (mg) | 0,04 |
Witamina B3 (mg) | 0,2 |
Witamina B6 (mg) | 0,06 |
Właściwości lecznicze miodu
Miód był stosowany od wieków jako jedno z podstawowych lekarstw medycyny ludowej. Stąd także narodziło się pojęcie apiterapii, czyli leczenia miodem. I jak się okazuje, ma to swoje uzasadnienie! Jak wskazują badania naukowe, miód może wpływać korzystnie na nasze zdrowie w wielu obszarach!
Dzięki temu, że jest on źródłem tak wielu różnych składników odżywczych, wykazuje działanie:
- antybakteryjne i przeciwgrzybicze;
- korzystne na układ krwiotwórczy, immunologiczny i sercowo – naczyniowy;
- regenerujące i ochronne w schorzeniach dermatologicznych takich jak łojotokowe zapalenie skóry, trądzik czy łupież;
- sprzyjające gojeniu ran, łagodzące stan zapalny, zmniejszające obrzęki.
Ponadto, w miodzie obecne są liczne związki takie jak np. katalaza czy peroksydaza glutationowa, które charakteryzują się zdolnością do neutralizowania stresu oksydacyjnego. Związki te nazywamy łącznie antyoksydantami, które dzięki temu, że neutralizują wolne rodniki tlenowe, obniżają poziom utleniania, czyli mówiąc po prostu niszczenia struktur komórkowych. Dzięki temu obniżają one ryzyko licznych chorób degeneracyjnych takich jak:
- cukrzyca;
- nowotwory;
- nadciśnienie tętnicze;
- choroba Alzheimera;
- choroby serca.
Leczniczy potencjał miodu jest duży! W pojedynczych badaniach udowodniono, że spożycie miodu pozwala na:
- obniżenie poziomu cholesterolu całkowitego, trójglicerydów i frakcji LDL (tzw. zły cholesterol);
- podniesienie poziomu HDL (tzw. dobry cholesterol);
- obniżenie poziomu ciśnienia krwi;
- wsparcie leczenia ostrego i przewlekłego zapalenia wątroby, wirusowego zapalenia wątroby, marskości wątroby, zapalenia pęcherzyka żółciowego oraz kamicy pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych (miody stosowano wraz z naparami ziołowymi);
- pobudzenie do pracy układu odpornościowego, co w przyszłości mogłoby znaleźć zastosowanie w leczeniu schorzeń takich jak np. nowotwory.
Warto także podkreślić, że miód znajduje swoje zastosowanie w żywieniu sportowców. Dzięki temu, że stanowi on źródło łatwo przyswajalnych cukrów prostych może być wykorzystywany w procesie regeneracji i odbudowie. W tym wypadku miód wpływa korzystnie co najmniej w dwóch aspektach:
- dostarczając związków o właściwościach antyoksydacyjnych, sprzyja łagodzeniu stresu oksydacyjnego powstałego w trakcie wysiłku;
- dostarcza węglowodanów prostych – glukozy i fruktozy, które są kluczowe do regeneracji glikogenu, czyli surowca będącego “paliwem” dla pracujących mięśni.
Ile kalorii dostarcza łyżeczka miodu?
Powszechna świadomość cudownych właściwości miodu sprawia, że chcemy używać go do wszystkiego – do słodzenia herbaty, przy pieczeniu ciast czy do karmelizowania owoców. Biorąc pod uwagę, jak zdrowy wydaje się miód, może powinniśmy jeść go codziennie? Do każdego posiłku?
Okazuje się jednak, że nie! Jak podkreślają dietetycy, mimo iż miód zawiera wiele cennych składników odżywczych, to jest on także bardzo kaloryczny! Jest on nawet dwa razy bardziej kaloryczny niż tradycyjny cukier spożywczy! Jedna łyżeczka od herbaty dostarcza 20 kcal z cukru, a w przypadku miodu jest to nawet 48 kcal.
W związku z tym powinniśmy kontrolować ilość miodu, jaką dodajemy do swoich przekąsek, napojów i posiłków. Zastrzeżenie to dotyczy zwłaszcza osób chorych na cukrzycę i insulinooporność, a także będących na diecie odchudzającej, które powinny unikać nadmiernego spożywania miodu i korzystać z niego w ograniczeniu.
Krystalizacja miodu – co to takiego?
Kupując miód, możemy się spotkać z tym, że nie wygląda on tak jak sobie go wyobrażamy. Otwieramy słoik i … zamiast lejącej się gęstej i apetycznej masy widzimy zbitą ciemną lub prawie białą bryłę. Jak to możliwe? Czy taki miód jest zepsuty? Czy coś jest z nim nie tak?
Nic bardziej mylnego! Krystalizacja miodu, bo o niej właśnie mowa, jest zjawiskiem całkowicie naturalnym i zależy od wielu czynników, między innymi od tego, z jakiej rośliny powstał miód, a także jak był on przechowywany. To, co warto podkreślić to fakt, że krystalizacja miodu nie zmienia jego składu. Miód stały tzw. krupiec jest tak samo zdrowy, jak jego płynny odpowiednik, czyli patoka.
Jak przechowywać miód?
Mimo iż niezależnie od nas proces krystalizacji miodu zajdzie, to i tak warto zadbać o odpowiednie warunki jego przechowywania. Pozwoli to na ochronę przed przedwczesnym zepsuciem i zmniejszy straty składników odżywczych wrażliwych na działanie światła i tlenu.
Chcąc jak najdłużej cieszyć się cennymi właściwościami miodu, należy przechowywać go w szczelnie zamkniętym słoiku. Powinien być on ustawiony w miejscu, gdzie nie jest narażony na bezpośrednie działanie słońca i nie nagrzewa się.
Jak stosować miód?
Warto pamiętać, że wiele związków obecnych w miodzie ulega zniszczeniu w podwyższonej temperaturze. Z tego względu warto dodawać go do dań i napojów już przestudzonych lub spożywanych na zimno. Zatem gorąca herbata z cytryną i miodem nie będzie najlepszym rozwiązaniem na przeziębienie. Ale dodanie soku z cytryny i miodu do już nieco przestudzonego naparu jak najbardziej! Miód możemy także dodać do letniej owsianki, zmiksować w zdrowym koktajlu warzywnym czy polać nim chrupiące pieczywo z twarożkiem. Smacznego!
Jak odpowiedzieć na pytanie „Miód w diecie – tak czy nie”? Warto powiedzieć tak, byle tylko z umiarem! Jego cenne właściwości, korzystny wpływ na zdrowie i zawartość licznych substancji odżywczych mogą pomóc nam nie tylko zbilansować i wzbogacić dietę, ale także nadać jej nieco słodkiego smaku! Musimy jednak pamiętać o zdrowym rozsądku i produkt ten dodawać tylko do dań i napojów przestudzonych, a także pamiętając o kontroli ilości. Ponadto pamiętajmy także, że miodu nie powinny spożywać dzieci poniżej 1 roku życia.
Bibliografia
- A. Koszowska i wsp. Pszczoły i ich produkty – znaczenie dla zrównoważonego rozwoju roślin, zwierząt i ludzi. Environmental Medicine 2013; 16:2:79-84.
- K. Rudnicka. Mikroflora miodu jako źródło spor c. botulinum i przyczyna rozwoju botulizmu niemowląt – rozważania na temat zasadności oczyszczania miodu w kontekście obowiązującego prawa. Postępy Mikrobiologii 2015; 54:2:184–194.
- E. Krzęcio-Nieczyporuk i wsp. Spożycie wybranych produktów pochodzenia zwierzęcego a zachorowalność na choroby cywilizacyjne. Przegląd hodowlany 2015:6:8 – 11.
- B. Kędzia i wsp. Miód manuka w leczeniu owrzodzeń żylakowych podudzi. Postępy Fitoterapii 2016; 17(3): 227-231.
- B. Kędzia i wsp. Miód i surowce roślinne w leczeniu chorób wątroby i pęcherzyka żółciowego. Postępy Fitoterapii 2017; 18:1:42-46.
- B. Wojda. Miód zamiast cukru? Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej 2018. Instytut Żywności i Żywienia.
- H. Szajewska i wsp. Tabele składu i wartości odżywczej żywności. PZWL Wydawnictwo Lekarskie 2017.