Zastępujesz cukier ksylitolem? 7 faktów, które musisz znać

Ksylitol to jedna z nowości na rynku nowoczesnej żywności. Szczególną popularnością cieszy się wśród zwolenników zdrowego odżywiania, a także osób, które chcą pozbyć się zbędnych kilogramów. Często jest wybierany jako zamiennik tradycyjnego cukru. Jednakże mimo jego wysokiej popularności okazuje się, że w praktyce niewiele wiemy na jego temat. Czy jest zdrowy? Ile można go jeść i jak właściwie można go stosować?

Ksylitol – co to jest?

Ksylitol to przede wszystkim słodzik, bowiem z właściwości nadawania słodkiego smaku jest najbardziej znany. Bywa on także nazywanym cukrem brzozowym, a określenie to wzięło się stąd, że pierwotnie to właśnie drzewa brzozowe stanowiły podstawowy surowiec do jego produkcji. 

Ksylitol ma postać białego, krystalicznego proszku bez zapachu. Podobnie jak cukier spożywczy, nadaje słodki smak potrawom, jednakże z uwagi na to, iż jest inaczej trawiony i metabolizowany, dostarcza o 40% mniej kalorii. Jak to możliwe?

Ksylitol pod kątem chemicznym to związek należący do „alkoholi wielowodorotlenowych”, które bywają także nazywane poliolami. Związki należące do tej grupy są inaczej metabolizowane w organizmie człowieka, a także nie są trawione tak jak cukry proste np. fruktoza (cukier obecny w owocach).

Spożyte, nie ulegają fermentacji i trawieniu w obrębie jamy ustnej i jelita cienkiego. Są natomiast częściowo wchłanianie i kolejno metabolizowane przez wątrobę lub dopiero fermentowane w obrębie jelita grubego przez obecną tam florę bakteryjną. W konsekwencji dostarczają mniej więcej o połowę mniej energii, gdyż 1g ksylitolu czy erytrolu dostarcza 2,4 kcal, natomiast 1g sacharozy dostarcza 4 kcal.

Zobacz także: Ile kalorii ma cukier?

Czy ksylitol jest zdrowy?

Ksylitol, jako dodatek do żywności, został określony jako bezpieczny i zgodnie z rozporządzeniem Unii Europejskiej nr 1129 z 2011 widnieje na liście dozwolonych substancji stosowanych w produkcji żywności. Także w badaniach naukowych spożywanie cukru brzozowego nie tylko wydaje się bezpieczne, ale także korzystnie wpływa na organizm. 

Jak wskazują naukowcy, ksylitol wykazuje szereg pozytywnych działań na organizm człowieka. Jest on zalecany dla:

• osób z zaburzoną tolerancją glukozy, czyli dla cukrzyków (diabetyków) i osób z insulinoopornością, ponieważ jego metabolizm nie wymaga udziału insuliny, jest mniej kaloryczny, a także ma niższy indeks glikemiczny, 
• dzieci, a także osób starszych, które borykają się z problemem próchnicy, ponieważ nie fermentuje on w obrębie jamy ustnej, dzięki czemu hamuje rozwój bakterii w tym obszarze, poprawia także jakość szkliwa zębów i przywraca równowagę kwasowo – zasadową, 
• osób z nadmierną masą ciała, gdyż jest mniej kaloryczny i ma niższy indeks glikemiczny, co w połączeniu ze zdrową i odpowiednio dopasowaną dietą, a także regularną aktywnością fizyczną, może pomóc w redukcji nadmiernej masy ciała.

Czy ksylitol to chwyt marketingowy?

Biorąc pod uwagę liczne korzyści cukru brzozowego, warto by zapytać “czy ma on jakieś wady?” Czy stosując ten produkt, trzeba się ograniczać? A może to wszystko to po prostu chwyt marketingowy? W końcu ksylitol jest średnio ponad 12 razy droższy od tradycyjnego cukru. Zatem, czy warto przepłacać?

Biorąc pod uwagę dostępne badania, warto docenić cukier brzozowy. Niewątpliwe wykazuje on szereg korzystnych działań na organizm człowiek. Jednakże jego zastosowanie posiada pewne ograniczenia. Warto wiedzieć, kto i w jakiej ilości może spożywać ksylitol, a kto powinien unikać cukru brzozowego. 

Jak stosować ksylitol?

Cukier brzozowy jest dobrze rozpuszczalny w wodzie, a także jest stabilny w wysokich temperaturach. W związku z tym można go wykorzystywać do napojów, dań i potraw zarówno na zimno, jak i na ciepło. Z uwagi na to, iż przez większość osób jest dobrze tolerowany, jak dotąd nie ustalono jego dopuszczalnego poziomu spożycia. Jednakże większość producentów, jako bezpieczną dawkę podaje ilość 30 g. Wynika to z tego, że większe spożycie polioli może przyczynić się do odczuwania nieprzyjemnych dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, tzn.:

• bólów brzucha;
• wzdęć;
• gazów.

Kto nie powinien spożywać ksylitolu?

W przypadku cukru brzozowego właściwie nie można powiedzieć o jego szkodliwości, gdyż dla większości z nas, spożywany w umiarkowanych ilościach, wydaje się bezpieczny. Warto jednak uważnie obserwować swój organizm, włączając go do diety. Początkowo nie należy jeść go w dużych porcjach, ale stopniowo zwiększać ilość. 

Należy także pamiętać, że produktu tego powinny unikać osoby z naturalnie wrażliwym przewodem pokarmowym, np. osoby chorujące na zespół jelita drażliwego. We wszystkich jednostkach, w których mamy do czynienia z zaburzeniem funkcjonowania przewodu pokarmowego i np. nadmierną produkcją gazów, wzdęciami czy biegunką, spożycie ksylitolu może nasilić te dolegliwości. 

Co więcej, ksylitol, mimo iż bezpieczny dla ludzi, jest bardzo niebezpieczny dla psów, gdyż prowadzi do uszkodzenia wątroby. Z tego względu pod żadnym pozorem nie należy dokarmiać naszych psiaków posiłkami i przekąskami z tym słodzikiem.

Gdzie występuje ksylitol?

Ksylitol to związek, który naturalnie występuje w organizmie ludzkim, a także wielu produktach spożywczych np. w:

• śliwkach (935 mg/100 g s.m.);
• truskawkach (362 mg/100 g s.m.);
• kalafiorze (300 mg/100 g s.m.);
• malinach (268 mg/100 g s.m.).

Także dzięki swoim właściwościom jest szeroko wykorzystywany w przemyśle spożywczym i farmaceutycznym, gdzie najczęściej jest wykorzystywany, jako: 

• słodzik;
• emulgator; 
• stabilizator;
• substancja pochłaniająca wilgoć;
• środek zagęszczający. 

W związku z tym także w żywności produkowanej przemysłowo go znajdziemy. Dotyczy to zwłaszcza gum do żucia, pasty do zębów i preparatów farmaceutycznych. W produktach spożywczych jego dodatek oznacza się symbolem E967.

Ksylitol a cukier spożywczy

Cukier brzozowy może być zamiennikiem cukru spożywczego. Warto jednak pamiętać o tym, że właściwie nie znamy dawki bezpiecznej do spożycia, a nadmierna konsumpcja tego słodzika wiąże się z nieprzyjemnymi dolegliwościami z przewodu pokarmowego. Spożycie zbyt dużej ilości ksylitolu może skończyć się biegunką.

Pamiętać także należy o tych, którzy cukru brzozowego nie mogą spożywać. Mowa tu o naszych psach. Jeśli mamy tendencję do dzielenia się z nimi swoimi posiłkami, powinniśmy zrezygnować ze spożywania tego słodzika, aby przez pomyłkę nie narazić ich na negatywne konsekwencje dla zdrowia. Cukier spożywczy będzie także lepszym wyborem, niż ksylitol, dla tych osób, które cierpią na zaburzenia pracy przewodu pokarmowego. Jako że cukier brzozowy nie wchłania się w całości w świetle jelita cienkiego, sprzyja biegunkom, wzdęciom i nadmiernej produkcji gazów.

Bibliografia

• M. Grabda. Poliole – słodycz bez wyrzeczeń. Dietetycy.org.pl 2018, dostęp online 29.03.2020.
• Małgorzata Grembecka. Ksylitol – Rola W Diecie Oraz Profilaktyce I Terapii Chorób Człowieka Bromat. Chem. Toksykol. – XLVIII, 2015, 3, str. 340–343.
• M. Kalemba – Drożdż. Ksylitol – fakty i mity. Czy to substancja prozdrowotna czy tylko chwyt marketingowy? Public Health Forum 2018, 95 – 99.